نیوزتل: فضاپیمای ˮداونˮ ناسا در عمیق ترین شیرجه خود در دور آخر چرخش به دور سیاره کوتوله سرس، نزدیکترین تصویر از نقاط براق مرموز سطح این سیاره کوتوله را شکار کرد.

به گزارش نیوزتل به نقل از ایسنا و به نقل از انگجت، فضاپیمای کاوشگر “داون” ناسا در آخرین گردش خود در مدار سیاره کوتوله “سرس” واقع در کمربند سیارکی، برای آخرین بار موتور یونی خویش را روشن کرد و به اندازه کافی به این سیاره کوتوله نزدیک شد، در حالیکه تنها ۲۲ مایل بالاتر از سطح آن بود.

این نزدیکترین فاصله ای است که تاکنون یک کاوشگر به چنین جرم آسمانی نزدیک شده است. پایین ترین ارتفاع پیش از این، ۲۴۰ مایل بود و همانطور که انتظار می رفت، این شیرجه منتج به شکار بعضی از نزدیکترین تصاویر از سرس شد.

برخی از این عکس ها کلوز آپی(نمای نزدیک) از دهانه معروف “اوکاتور”( Occator) هستند که معروف ترین خصوصیت این سیاره، یعنی نقاط براق مرموز آن در این قسمت هستند.

به لطف مشاهدات و نتایج قبلی حاصل از طیف سنج مادون قرمز نقشه برداری “داون”، ناسا هم اکنون می داند که این نقاط روشن بر روی سطح سرس از سدیم کربنات تولید شده اند.

با این حال، عکس ها به دانشمندان کمک خواهند کرد که منشاء درخشان ترین آنها را که درست در مرکز دهانه هستند، تشخیص دهند.

آنها همینطور می توانند تعیین کنند که آیا کربنات های موجود در سرس از یک ذخیره آب زیرسطحی غنی از مواد معدنی می آید یا از یک منبع عمیق آب که به سطح می آید و از شکاف عبور می کند، آمده است.

علاوه بر این، عکس ها به شناخت بیشتر مواد کشف شده بر روی سطح این سیاره کوتوله کمک می کنند و اطلاعات بیشتری را درباره ترکیب آن عرضه می دهند.

این آخرین گردش مداری عملیاتی “داون” خواهد بود و شروع یک آخر برای آن است. این فضاپیما در سال ۲۰۰۷ پرتاب شد و در سال ۲۰۱۵ به سرس رسید.

سوخت “داون” تا آخر امسال به اتمام می رسد و حداقل ۵۰ سال به دور سرس خواهد چرخید.

“کارول ریموند”، پژوهشگر اصلی “داون” در بیانیه ای اظهار داشت: نخستین تصاویر رسیده “داون” از نقاط براق سرس، شناخت ما بهبود می بخشد و طبیعت و تاریخ این سیاره کوتوله جذاب را فاش می کند.

وی اضافه کرد: آخرین مجموعه داده های غنی “داون”، امکان تست نظریه های متفاوت را فراهم می کند.

فضاپیمای داون(Dawn Spacecraft) یا کاوشگر بامداد، یک کاوشگر فضایی ناسا است که مأموریت آن مطالعه سیاره کوتوله سرس و وستا؛ دو جرم بزرگ در کمربند سیارکی است.

این فضاپیما در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷ به سمت فضا پرتاب شد و در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۱ وارد مدار وستا شد.

این فضاپیما در پنج سپتامبر ۲۰۱۲ از مدار وستا خارج شد و به سمت سرس رفت و در فوریه ۲۰۱۵ به مدار سرس رسید.

سِرِس(Ceres) اولین سیاره کوتوله کشف شده و بزرگ ترین سیارک در کمربند سیارکی و بین مدار مریخ و مشتری است.

قطر این سیاره کوتوله ۹۴۵ کیلومتر است و از نظر بزرگی، سی و سومین جرم شناخته شده منظومه شمسی است. سرس یک سوم جرم کمربند سیارکی را تشکیل می دهد و تنها شئ شناخته شده کمربند سیارکی است که دارای تعادل هیدرواستاتیکی است.

قدر ظاهری سرس از زمین بین ۶.۷ تا ۹.۳ است و ازاین رو حتی در درخشان ترین حالتش، چنان تاریک است که با چشم غیرمسلح دیده نمی گردد، مگر اینکه آسمان به شدت تاریک باشد.

سرس در اول ژانویه ۱۸۰۱ توسط جوزپه پیاتسی در پالرمو ایتالیا کشف شد. ابتدا بعنوان یک سیاره در نظر گرفته شد، اما در دهه ۱۸۵۰ زمانی که اشیا دیگری در مدار مشابه کشف شدند، بعنوان یک سیارک طبقه بندی شد.

هسته سرس از سنگ و گوشته آن از یخ تشکیل شده است و امکان دارد اقیانوسی از آب مایع در زیر لایه یخ وجود داشته باشد.

سطح سرس مخلوطی از یخ آب و مواد معدنی مختلف هیدراته مثل کربنات ها و رس است. در ژانویه ۲۰۱۴، انتشار بخار آب از مناطق مختلف سرس کشف شد. این مسئله غیرمنتظره بود، چون انتشار بخار آب از خصوصیت های ستاره دنباله دار است و اجرام بزرگ در کمربند سیارکی این خصوصیت را ندارند.

داون فضاپیمای رباتیک ناسا در ششم مارس ۲۰۱۵ وارد مدار سرس شد. تصاویری که در جلسات تصویربرداری از ژانویه ۲۰۱۵ در حالیکه فضاپیما به سرس نزدیک می شد، گرفته شد و وضوح آن ها که بیش از تصاویر گذشته بود نشان داد که سرس سطحی پوشیده از آتشفشان دارد.

دو نقطه براق متمایزی که داخل یک دهانه وجود داشت، در تصاویر گرفته شده در ۱۹ فوریه ۲۰۱۵ دیده شد و منشأ آن ها یخ فشان ها یا فوران آب در نظر گرفته شد.

در سوم مارس ۲۰۱۵، یکی از سخنگویان ناسا اظهار داشت: این نقاط احیانا موادی مانند یخ یا نمک هستند که بسیار منعکس کننده نور هستند، اما وجود یخ فشان ها بعید است.

در تاریخ ۱۱ مه ۲۰۱۵، ناسا تصویری را با وضوح بالا منتشر نمود که به جای یک یا دو نقطه در واقع چندین نقطه را نشان می داد. در ۹ دسامبر ۲۰۱۵، دانشمندان ناسا گزارش دادند که نقاط درخشان روی سرس امکان دارد مربوط به شکلی نمک، بخصوص آب نمکی باشد که حاوی منیزیم سولفات هگزا هیدرات است. نقاط براق همینطور امکان دارد با خاک رس غنی از آمونیوم ارتباط داشته باشد.

در ژوئن ۲۰۱۶، بررسی این نقاط با طیف مادون قرمز مشخص کرد که با سدیم کربنات سازگاری بیشتری دارند و نشان داده است که فعالیت های زمین شناسی احیانا در تولید این نقاط براق دخالت داشته است.

دهانه اوکاتور هم یک دهانه برخوردی واقع در سرس است که نقطه شماره پنج، درخشان ترین نقطه از نقاط درخشان روی سرس که توسط داون مشاهده شده، روی آن قرار گرفته است.

این دهانه به افتخار خدای رومی، کلوخ شکن و یاور سرس، اوکاتور نامیده شده است.

سیاره کوتوله(Dwarf planet) تعبیری است که اتحادیه بین المللی اخترشناسی(International Astronomical Union) مرجع رسمی برای پردازش واژه های جدید مربوط به اخترشناسی است و به جرمی آسمانی اطلاق می گردد که در منظومه شمسی دارای چهار خصوصیت زیر باشد:
در مداری به دور خورشید می گردد. آنقدر جرم دارد تا خودگرانی آن بر نیروهای جسم صلب غلبه کرده، جسمی با تعادل هیدرواستاتیک (تقریباً گِرد) به وجود آید. تمام مسیر (مدار) خویش را از اجرام ریز و درشت جارو نکرده است (آنها را جذب یا دفع نکرده است). قمر یک سیاره نیست.
حد بالا و پایین برای اندازه و جرم سیاره های کوتوله، دقیقا مشخص نشده است. البته حد پایین را تعادل هیدرواستاتیک تعیین می کند، اما اندازه ای که در آن، این اتفاق رخ می دهد، امکان دارد با عنایت به ترکیب و تاریخچه جسم تغییر کند.

برآورد می گردد که در سال های پیش رو، ۴۰ تا ۵۰ سیاره کوتوله کشف شود. هم اکنون پنج سیاره کوتوله در منظومه شمسی به نام های “سرس”، “پلوتون”، “هائومیا”، “ماکی ماکی” و “اریس “وجود دارد.

قبلا سِرس را یک سیارک به حساب می آوردند، پلوتون یک سیاره بود و اریس که با نام زینا (Xena) هم شناخته می شود، اولین جسم فرانپتونی بود که دریافتند از پلوتون بزرگتر است.