به گزارش نیوزتل، ارزیابی جایگاه ایران در شاخص جهانی نوآوری طی سال های ۲۰۱۴-۲۰۲۲ نشان داده است با وجود رسیدن به رتبه ۵۳ دنیا، از نظر نهادها، پیچیدگی کسب و کار و زیرساختها با بیشترین چالشها برای نوآوری مواجه می باشد.
به گزارش نیوزتل به نقل از مهر، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن (گروه فناوری های نوین) مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به ارزیابی جایگاه ایران در شاخص جهانی نوآوری طی سال های ۲۰۱۴-۲۰۲۲ پرداخته است. در خلاصه مدیریتی این گزارش آمده است: ارزیابی محتوایی وضعیت ایران در شاخص جهانی نوآوری طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد که جایگاه ایران در این شاخص طی سال های مذکور ارتقا یافته و به رتبه پنجاه و سوم از میان ۱۳۲ کشور رسیده است. برپایه ارکان اصلی این شاخص، ایران هرچند به لحاظ سرمایه انسانی، خروجی های خلاقانه و خروجی دانش و فناوری وضعیت متوسطی دارد، اما از نظر نهادها، پیچیدگی کسب وکار و زیرساختها با بیشترین چالشها برای نوآوری مواجه می باشد. به صورت کلی جایگاه ایران در ارکان فرعی خلق دانش و دارایی های نامشهود نسبت به سایر ارکان فرعی مناسب تر است و در ارکان فرعی تحقیق و توسعه و تاثیر دانش وضعیت متوسطی دارد. اما جایگاه ایران در ارکان فرعی کارکنان دانشی، پیوندهای نوآوری، جذب دانش و انتشار دانش مناسب نمی باشد. ساختار شاخص جهانی نوآوری شاخص جهانی نوآوری با همکاری سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، مؤسسه مطالعات اقتصاد جهانی (INSEAD) و از سال ۲۰۱۳ با همکاری دانشگاه کرنل آمریکا بررسی و اندازه گیری می شود. این شاخص مشتمل بر ۸۱ متغیر فرعی است که به دو زیرشاخص اصلی، ورودی نوآوری و خروجی نوآوری تقسیم می شود. شاخص جهانی نوآوری از میانگین ساده زیرشاخص های ورودی و خروجی به دست می آید. ارکان اصلی هم از میانگین ساده ارکان فرعی به دست می آید. زیرشاخص ورودی نوآوری شامل پنج رکن اصلی است که عبارتند از: ۱. نهادها، ۲. سرمایه انسانی و پژوهشی، ۳. زیرساخت، ۴. پیچیدگی بازار، ۵. پیچیدگی کسب وکار، که هریک امتیازی بین صفر تا ۱۰۰ می تواند بگیرد. زیرشاخص خروجی های نوآوری هم شامل دو رکن اصلی خروجی های دانش و فناوری و خروجی های خلاقانه است.
نمودار زیرشاخص ها و ارکان شاخص جهانی نوآوری
بررسی وضعیت کشورهای جهان در شاخص جهانی نوآوری برپایه گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۲۲، تعداد ۱۵ کشور برتر جهان و تغییرات رتبه آنها در شاخص جهانی نوآوری در نمودار نشان داده شده است. بر مبنای آن سوئیس بین سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ در رتبه اول قرار گرفته است. سوئد بین سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ جز سه کشور برتر بوده و چین در سال ۲۰۱۹ به جمع ۱۵ کشور برتر وارد شد و در سال ۲۰۲۲ در رده یازدهم و فرانسه در سال ۲۰۲۲ در رتبه دوازدهم قرار گرفت. هند و فیلیپین در سال ۲۰۲۰ در جمع ۵۰ کشور برتر قرار گرفتند. کره جنوبی از رتبه دوازدهم در سال ۲۰۱۸ به جمع ۶ کشور برتر در سال ۲۰۲۲ وارد شد. در سال ۲۰۲۲ ترکیه با رتبه ۳۷ در جمع ۴۰ کشور برتر قرار گرفت و ایران در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۵۳ رسید.
نمودار پانزده کشور برتر از نظر شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۲
در گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۲۲ کشورهای جهان به چهار گروه برپایه سطح درآمد سرانه به گروه کشورهای با درآمد سرانه بالا (۴۸ کشور)، گروه کشورهای با درآمد سرانه متوسط به بالا (۳۶ کشور) و گروه کشورهای با درآمد سرانه متوسط پایین (۳۴ کشور) تقسیم شده اند که ویتنام، هند و ایران سه کشور اول گروه کشورهای با درآمد سرانه متوسط پایین هستند. جایگاه ایران در شاخص جهانی نوآوری برپایه شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۲ ایران با امتیاز ۳۲/۹ جایگاه پنجاه و سوم را در این شاخص دارد که از میانگین ساده زیرشاخص ورودی نوآوری و زیرشاخص خروجی نوآوری به دست می آید. روند رتبه و امتیاز ایران در شاخص جهانی نوآوری طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد که رتبه ایران در این شاخص صعودی و درحال ارتقا بوده است، بطوریکه از رتبه ۱۲۰ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۵۳ در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
جدول وضعیت ایران در شاخص جهانی نوآوری سال ۲۰۲۲ زیرشاخص امتیاز رتبه ارکان امتیاز رتبه ارکان فرعی امتیاز رتبه ورودی نوآوری ۳۶.۵ ۷۳ نهادها ۳۱.۱ ۱۳۱ محیط سیاسی ۳۶.۹ ۱۲۵ محیط قانونی ۴۳.۱ ۱۲۰ محیط کسب وکار ۱۳.۳ ۱۲۹ سرمایه انسانی و پژوهش ۳۵.۰ ۵۴ آموزش ۴۴.۱ ۸۴ آموزش عالی ۴۶.۴ ۲۱ تحقیق و توسعه ۱۴.۴ ۴۷ زیرساخت ۴۱.۱ ۷۵ فناوری اطلاعات و ارتباطات ۶۵.۴ ۸۶ زیرساخت عمومی ۴۳.۳ ۳۱ پایداری زیست محیطی ۱۴.۷ ۱۲۵ پیچیدگی بازار ۵۶.۸ ۱۱ اعتبار ۲۷.۱ ۶۵ سرمایه گذاری ۹۶.۵ ۱ تجارت، متعدد سازی و مقیاس بازار و رقابت ۴۶.۹ ۸۷ پیچیدگی کسب وکار ۱۸.۷ ۱۱۵ کارکنان دانشی ۱۹.۲ ۹۷ پیوندهای نوآوری ۱۸.۱ ۱۰۷ جذب دانش ۱۸.۷ ۱۱۹ خروجی نوآوری ۲۹.۲ ۳۸ خروجی های دانش و فناوری ۲۶.۷ ۵۰ خلق دانش ۴۲.۵ ۲۰ اثرات دانش ۲۷.۸ ۶۵ انتشار دانش ۹.۸ ۱۰۳ خروجی خلاقانه ۳۱.۸ ۳۳ دارایی نامشهود ۶۰.۲ ۱۰ کالاها و خدمات خلاقانه ۴.۰ ۱۰۴ خلاقیت آنلاین ۲.۶ ۷۸ جایگاه ایران در زیرشاخص های شاخص جهانی نوآوری ۱. زیرشاخص ورودی نوآوری: رتبه ایران در زیرشاخص ورودی نوآوری به نسبت صعودی و درحال ارتقا بوده است، اما امتیاز ایران در این زیرشاخص افزایش قابل توجهی نداشته و طی این سال ها تنها ۳.۳ امتیاز افزایش داشته که این امر ناشی از فشردگی تعداد کشورها در این محدوده از امتیاز زیرشاخص ورودی نوآوری است. ۲. زیرشاخص خروجی نوآوری: امتیاز و رتبه ایران در زیرشاخص خروجی نوآوری صعودی و درحال ارتقا بوده است و از امتیاز ۱۹.۰ و رتبه ۱۲۵ در سال ۲۰۱۴ به امتیاز ۲۹.۲ و رتبه ۳۸ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. ۳. معیار نسبت بازده نوآوری: نسبت بازده نوآوری از تقسیم زیرشاخص خروجی نوآوری به زیرشاخص ورودی نوآوری به دست می آید. این نسبت در واقع نشان میدهد که یک کشور چقدر در تبدیل منابع ورودی نوآوری به محصولات خروجی نوآوری کارایی داشته است. روند امتیاز ایران در نسبت بازدهی نوآوری طی سال های ۲۰۱۴ الی ۲۰۲۲ نشان میدهد که به صورت کلی طی سال های مذکور امتیاز ایران در نسبت بازدهی نوآوری صعودی بوده و از امتیاز ۰.۵۷ در سال ۲۰۱۴ به امتیاز ۰.۸۰ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. این امر نشان میدهد که ایران به نسبت کارا منابع ورودی نوآوری را به محصولات خروجی نوآوری تبدیل می کند. جایگاه ایران در ارکان اصلی شاخص جهانی نوآوری رکن نهادها: روند رتبه و امتیاز ایران در رکن اصلی نهادها طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد به صورت کلی رتبه ایران در رکن نهادها بسیار نامناسب است و در سال ۲۰۲۲ رتبه ایران ۱۳۱ از میان ۱۳۲ کشور (رتبه یمن ۱۳۲) بوده است. روند این متغیر نشان میدهد که تا سال ۲۰۱۷ رتبه ایران کمی بهبود داشته و سپس رو به خرابی گذاشته است. بخش قابل توجهی از این کاهش در امتیاز رکن نهادها ناشی از تغییر در نحوه محاسبه رکن فرعی محیط کسب وکار در سال ۲۰۲۲ است. رکن سرمایه انسانی و پژوهش: روند رتبه و امتیاز ایران در رکن اصلی سرمایه انسانی و پژوهش طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد به صورت کلی رتبه ایران در رکن سرمایه انسانی و پژوهش به نسبت مناسب می باشد و در سال ۲۰۲۲ رتبه ایران ۵۴ از میان ۱۳۲ کشور بوده است. البته این روند در سالهای حدود ۸ رتبه افت داشته است. رکن زیرساخت: روند رتبه و امتیاز ایران در رکن زیرساخت طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد به صورت کلی رتبه ایران در رکن زیرساخت مناسب نمی باشد و در سال ۲۰۲۲ رتبه ایران ۷۵ از میان ۱۳۲ کشور بوده است. روند این متغیر نشان میدهد که طی این سال ها ایران در رکن زیرساخت افت قابل توجهی داشته و از سال ۲۰۱۹ کمی بهبود یافت. رکن پیچیدگی بازار: روند رتبه و امتیاز ایران در رکن پیچیدگی بازار طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد به صورت کلی رتبه ایران در رکن پیچیدگی بازار تا سال ۲۰۲۰ بسیار نامناسب بود (رتبه ۱۰۸ در سال ۲۰۲۰) اما در سال ۲۰۲۱ با ارتقایی قابل توجه به رتبه ۸۱ و در سال ۲۰۲۲ با جهشی بسیار بلند به رتبه ۱۱ رسید. دلیل این جهش خارق العاده در این رکن ناشی از افزایش قابل توجه در امتیاز رکن فرعی سرمایه گذاری است، بطوریکه در رکن فرعی سرمایه گذاری، ایران به رتبه ۱ در جهان در سال ۲۰۲۲ می رسد. رکن پیچیدگی کسب و کار: روند رتبه و امتیاز ایران در رکن پیچیدگی کسب وکار طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد به صورت کلی رتبه ایران در رکن اصلی پیچیدگی کسب وکار بسیار نامناسب است (رتبه ۱۱۵ در سال ۲۰۲۲). رتبه ایران از ۱۳۶ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۱۱۱ در سال ۲۰۱۶ ارتقا داشته و سپس در همان سطح تقریبا ثابت باقی مانده است. رکن خروجی دانش و فناوری: روند رتبه و امتیاز ایران در رکن خروجی دانش و فناوری طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد به صورت کلی رتبه ایران در رکن خروجی دانش و فناوری نسبت به رتبه ایران در سایر ارکان تاحدودی مناسب تر است (رتبه ۵۰ در سال ۲۰۲۲). این رتبه روند بهبود قابل توجهی داشته، بطوریکه از رتبه ۱۱۳ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۴۱ در سال ۲۰۱۸ ارتقا یافته است، اما تا سال ۲۰۲۲ با مقداری افت و خیز در رده پنجاهم جهان قرار گرفته است. رکن خروجی های خلاقانه: روند رتبه و امتیاز ایران در رکن خروجی های خلاقانه طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد به صورت کلی رتبه ایران در رکن خروجی دانش و فناوری نسبت به رتبه ایران در سایر ارکان تاحدودی مناسب تر است (رتبه ۳۳ در سال ۲۰۲۲). رتبه ایران در این بخش روند بهبود مستمر و قابل توجهی داشته و از رتبه ۱۲۸ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۳۳ در سال ۲۰۲۲ ارتقا یافته است. جایگاه ایران در بعضی ارکان فرعی شاخص جهانی نوآوری رکن فرعی تحقیق و توسعه: چهار متغیر رکن فرعی تحقیق و توسعه شامل «نسبت تعداد محققان تمام وقت به جمعیت (به ازای میلیون نفر)»، «نسبت مخارج تحقیق و توسعه به تولید ناخالص داخلی»، «میانگین هزینه سه شرکت برتر جهانی در تحقیق و توسعه برحسب میلیون دلار آمریکا» و «میانگین امتیاز سه دانشگاه برتر برپایه رتبه بندی جهانی دانشگاهها» است. روند رتبه و امتیاز ایران در رکن فرعی تحقیق و توسعه از رکن اصلی سرمایه انسانی و پژوهش طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد رتبه ایران در این رکن نسبت به سایر ارکان فرعی تاحدودی مناسب تر است (رتبه ۴۷ در سال ۲۰۲۲). یکی از سنجه های مهم رکن فرعی تحقیق و توسعه، سنجه نسبت محققان تمام وقت به جمعیت است. داده های این سنجه نشان میدهد داده های نرمال نشده، از حدود ۱۴۹۱ نفر (به ازای یک میلیون نفر جمعیت) در سال ۲۰۱۴ یک دفعه به ۷۳۶ نفر در سال ۲۰۱۵ کم شده و تا سال ۲۰۱۹ در همین حدود باقی مانده است و از سال ۲۰۲۰ به حدود سال های ۲۰۱۴ بازگشت. برپایه آخرین رقم (سال ۲۰۲۲) برای این سنجه در پایگاه داده یونسکو ۱۶۵۹.۵ نفر (به ازای یک میلیون نفر جمعیت) است. یکی دیگر از سنجه های رکن فرعی تحقیق و توسعه، سنجه نسبت مخارج ناخالص تحقیق و توسعه (GERD) به تولید ناخالص داخلی (GDP) است. این سنجه، «هزینه تحقیق و توسعه داخلی» را شامل می شود. این متغیر در فاصله سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ کم شده و از سال ۲۰۲۰ با روند افزایشی همراه شده است. روند این متغیر کاهش قابل توجهی طی سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ داشته و برپایه داده های نرمال نشده، از حدود ۰.۷ درصد در سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ یک دفعه به ۰.۳ درصد در سال ۲۰۱۶ کم شده و تا سال ۲۰۱۹ در همین حد باقی مانده است و از سال ۲۰۲۰ به حدود سال های ۲۰۱۳ به میزان ۰.۸ درصد بازگشته است. آخرین رقم سال ۲۰۲۲ برای این سنجه ۰.۸۸ درصد از GDP است. رکن فرعی کارکنان دانشی: پنج متغیر (سنجه) رکن فرعی کارکنان دانشی شامل «نسبت اشتغال دانش بنیان»، «نسبت شرکتهای عرضه دهنده آموزش رسمی»، «نسبت مخارج تحقیق و توسعه GERD»، «اجرا شده توسط کسب وکارها به تولید ناخالص داخلی»، «نسبت مخارج تحقیق و توسعه تأمین مالی شده توسط کسب وکارها به کل مخارج ناخالص تحقیق و توسعه» و «نسبت اشتغال زنان دارای تحصیلات عالی (درصد از کل شاغلان) است. به صورت کلی رتبه ایران در رکن فرعی کارکنان دانشی نسبت به رتبه ایران در سایر ارکان فرعی مناسب نمی باشد (رتبه ۹۷ در سال ۲۰۲۲). رتبه ایران در این رکن طی سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ کاهش داشته و از رتبه ۱۰۴ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۱۳۱ در سال ۲۰۲۱ کاهش داشته اما در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۹۷ ارتقا یافته است. در بین سنجه های کارکنان دانشی، امتیاز نرمال شده اشتغال دانش بنیان طی سال های بررسی شده روند متغیری داشته، هرچند از سال ۲۰۱۹ تابحال با افت روبه رو شده است. نسبت اشتغال دانش بنیان کشور به کل شاغلین، طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ رو به افزایش بوده و از ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۳ به ۱۹.۷ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است. رکن فرعی پیوندهای نوآوری رکن فرعی پیوندهای نوآوری در زیرمجموعه رکن اصلی پیچیدگی کسب وکار قرار دارد و سنجه هایی همچون همکاری تحقیقاتی دانشگاه و صنعت، توسعه خوشه ها، مخارج تحقیق و توسعه تأمین مالی شده از خارج، قراردادهای سرمایه گذاری مشترک و نسبت پروانه های اختراع ثبت شده به GDP بررسی می شوند. بررسی وضعیت ایران در سنجه همکاری تحقیقاتی دانشگاه و صنعت، میزان همکاری کسب وکارها و دانشگاه ها در تحقیق و توسعه نشان میدهد این سنجه طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نزولی بوده و از ۳۸.۷ در سال ۲۰۱۴ به ۲۷.۷ در سال ۲۰۲۲ کم شده است. روند تغییرات این سنجه نشان میدهد که کشور ما در تحقیق و توسعه مشترک صنعت با دانشگاه ها ضعیف عمل می کند و هرساله با افت مواجه می باشد. بررسی سنجه توسعه خوشه ها نشان میدهد روند نرمال شده این سنجه صعودی ملایم بوده و از ۴۰.۷ در سال ۲۰۱۴ به ۴۴.۴ در سال ۲۰۲۲ بالا رفته که به معنای آن است که تغییرات مثبت اندکی در حوزه خوشه های صنعتی اتفاق افتاده است. بررسی روند سنجه نسبت مخارج ناخالص تحقیق و توسعه با تأمین مالی خارجی نشان میدهد که در سرمایه گذاری مشترک نوآوری ضعف بسیار زیادی در کشور وجود دارد. سنجه نسبت پروانه های اختراع ثبت شده به GDP هم نشان میدهد ارقام نرمال شده این سنجه طی سال های تحت بررسی شده به طور عمده بین ۰.۱ تا ۰.۵ متغیر بوده و تنها در سال ۲۰۲۰ بالاترین رقم ۱.۱ برای آن گزارش شده که بدان معناست که ضعف در ثبت اختراع بین المللی سبب کاهش پیوندهای نوآوری بین المللی شده و به تبع بر شاخص نوآوری اثر منفی دارد. رکن فرعی جذب دانش پنج متغیر (سنجه) رکن فرعی جذب دانش عبارتند از: پرداخت حق مالکیت فکری، واردات فناوری پیشرفته، واردات خدمات فاوا، سرمایه گذاری مستقیم خارجی (خالص ورودی) و استعدادهای پژوهشی در کسب وکارها. سنجه پرداخت حق مالکیت فکری (حق امتیاز) در این رکن، میانگین سه ساله پرداختها بابت استفاده از مالکیت فکری را برحسب درصد از کل تجارت خارجی می سنجد که بر مبنای آن امتیاز وضعیت پرداخت حق مالکیت فکری در ایران در جهان در سال های مورد بررسی مقدار کمی کاهش داشته است و وضعیت این سنجه در ایران نسبت به کشورهای رقیب مناسب نمی باشد. سنجه واردات فناوری پیشرفته برحسب درصدی از کل تجارت محاسبه می شود. روند سنجه نرمال شده واردات فناوری پیشرفته نشان میدهد که واردات فناوری پیشرفته نسبت به بقیه
کشورها طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ به صورت نوسانی درحال تغییر است. سنجه واردات خدمات فاوا شامل واردات خدمات مخابراتی، کامپیوتری و اطلاعاتی برحسب درصدی از کل تجارت خارجی محاسبه می شود که روند سنجه نرمال شده واردات خدمات فاوا نشان میدهد که واردات خدمات فاوا طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ نوسان محدودی داشته که پایین ترین رقم این سنجه در سال ۲۰۲۰ با رقم ۷.۹ و بالاترین رقم این سنجه در سال ۲۰۱۵ با رقم ۱۶.۲ است. این رقم برای سال ۲۰۲۲ برابر با ۸ است. سنجه سرمایه گذاری مستقیم خارجی، میانگین سه سال گذشته جریان خالص سرمایه گذاری برای کسب سود مدیریتی پایدار (۱۰ درصد یا بیشتر از سرمایه) در شرکتی است که در اقتصادی غیر از اقتصاد سرمایه گذار فعالیت می کند. این سری داده ها، جریان خالص ورودی (جریان ورودی سرمایه گذاری جدید منهای خروج سرمایه) را در اقتصاد نشان میدهد و بر تولید ناخالص داخلی تقسیم می شود. روند سنجه نرمال شده سرمایه گذاری مستقیم خارجی نشان میدهد که جریان ورودی خالص سرمایه گذاری نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ به صورت نوسانی درحال افزایش است که از ۱۵.۸ در سال ۲۰۱۴ به ۴۶.۵ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. سنجه استعدادهای پژوهشی در کسب وکارها شامل پژوهشگران در قسمت شرکتهای تجاری (به صورت تمام وقت) است و بررسی آن نشان میدهد که طی سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۲ افزایش مختصری در این سنجه رخ داده که از ۱۷.۸ در سال ۲۰۱۶ به ۲۳.۲ در سال ۲۰۲۲ بالا رفته است. رکن فرعی خلق دانش پنج متغیر (سنجه) رکن فرعی خلق دانش عبارتند از: اظهارنامه های ثبت اختراع مقیم، اظهارنامه های ثبت اختراع جهانی، اظهارنامه های مدل کاربردی، انتشار مقالات علمی و فنی و شاخص «اچ» انتشارات استنادپذیر. سنجه اظهارنامه های ثبت اختراع مقیم به درخواستی اطلاق می شود که در یک دفتر ثبت اختراع برای یا به نمایندگی از کشور محل اقامت متقاضی با نام اول ثبت شده است. روند سنجه نرمال شده نشان میدهد که سنجه اظهارنامه های ثبت اختراع نسبت به بقیه کشورها در دو سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته و از ۵۳.۸ در سال ۲۰۲۰ به ۸۳.۲ در سال ۲۰۲۱ و به ۷۸.۸ در سال ۲۰۲۲ بالا رفته است. بهطور کلی وضعیت این سنجه در ایران نسبت به کشورهای رقیب ایران مناسب می باشد. (رتبه ۱۰ در سال ۲۰۲۲ در جهان) سنجه اظهارنامه های ثبت اختراع جهانی به یک درخواست ثبت اختراع بین المللی اشاره دارد که روند آن نشان میدهد که سنجه اظهارنامه های ثبت اختراع جهانی نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۲۱۰۴ تا ۲۰۲۲ افزایش داشته و از ۰.۱ در سال ۲۰۱۴ به ۶.۱ در سال ۲۰۲۲ بالا رفته است. ایران در این سنجه از رتبه ۱۱۳ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۴۰ در سال ۲۰۲۲ در میان کشورهای جهان رسیده است. سنجه تعداد مقالات انتشار یافته در علم و فناوری شامل ۱۸۲ دسته تحقیقاتی مختلف متعلق به حوزه های تحقیقاتی همچون مهندسی، شیمی، فیزیک، علوم زیست محیطی، علوم کامپیوتر، ریاضیات، بیوشیمی، زیست شناسی مولکولی، کشاورزی، زیست شناسی سلولی و بسیاری موارد دیگر است. تعداد مقالات از مجموعه ای از مجلات زیر پوشش نمایه استنادی علوم SCIE و نمایه استنادی علوم اجتماعی SSCI استخراج می شود. روند سنجه نرمال شده انتشار مقالات علم و فناوری نشان میدهد که سنجه انتشار مقالات علم و فناوری نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ افزایش فوق العاده ای داشته و از ۲۹.۸ در سال ۲۰۱۷ به ۷۰.۸ در سال ۲۰۲۱ رسیده است، اما در سال ۲۰۲۲ با کمی افت به رقم ۶۲.۹ رسید. ایران در این سنجه از رتبه ۳۹ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۱۵ در سال ۲۰۲۲ در میان کشورهای جهان رسیده است. سنجه شاخص (H) انتشارات قابل استناد، تعداد مقالات انتشار یافته هر کشور است که حداقل H استناد دریافت کرده است. روند این سنجه نشان میدهد که سنجه شاخص (H) انتشارات قابل استناد نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ افزایش کمی داشته و از ۱۶.۹ در سال ۲۰۱۴ به ۲۲.۱ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. ایران در این سنجه از رتبه ۵۰ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۳۹ در سال ۲۰۲۲ در میان کشورهای جهان رسیده است. رکن فرعی تاثیر دانش پنج متغیر (سنجه) رکن فرعی تاثیر دانش عبارتند از: نرخ رشد بهره وری نیروی کار، نرخ تراکم کسب وکارهای جدید، کل هزینه کرد بر نرم افزارهای کامپیوتری، گواهینامه های کیفیت ایزو ۹۰۰۱ و محصولات با فناوری پیشرفته. سنجه رشد بهره وری نیروی کار که برابر با میانگین سه سال گذشته نرخ رشد تولید ناخالص داخلی واقعی به ازای هر فرد شاغل است. امتیاز سنجه رشد بهره وری نیروی کار ایران از ۳۲.۱ در سال ۲۰۱۵ به رقم (۱۰۰ حداکثر) در سال ۲۰۱۸ بالا رفته و سپس به رقم ۸.۷ در سال ۲۰۲۰ کم شده است و سپس صعودی شده و به حدود ۵۲.۷ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. عواملی مانند تحریم های بین المللی و ارزش افزوده بخش نفت بر این متغیر مؤثر هستند. سنجه نرخ تراکم کسب وکار جدید، ثبت کسب وکارهای جدید به ازای هر هزار نفر جمعیت بین ۱۵ تا ۶۴ سال یا به عبارت دیگر تعداد شرکتهای تازه ثبت شده به ازای هر ۱۰۰۰ نفر در سن کار است. داده های این سنجه تا سال ۲۰۲۰ وجود ندارد و برای سال ۲۰۲۲ امتیاز این سنجه برای ایران رقم ۲.۴ ثبت شده که رتبه ۹۰ در بین ۱۳۲ کشور جهان است. سنجه کل هزینه کرد در نرم افزارهای کامپیوتری، مجموع هزینه های نرم افزار کامپیوتری برحسب درصد از تولید ناخالص داخلی است. امتیاز ایران در این سنجه از ۱۱.۴ در سال ۲۰۱۴ به رقم ۳۰.۲ در سال ۲۰۲۲ بالا رفته است. رتبه ایران در این سنجه از رتبه ۶۶ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۳۰ در سال ۲۰۲۲ در میان کشورهای جهان رسیده است. سنجه گواهینامه های کیفیت ایزو ۹۰۰۱ تعداد گواهینامه های صادر شده (به ازای هر میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی واقعی) را نشان میدهد. امتیاز ایران در این سنجه طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ پایین و در حدودی بین ۳.۱ و ۶.۳ قرار دارد. رتبه ایران در این سنجه از رتبه ۸۹ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۹۴ در سال ۲۰۲۲ در میان کشورهای جهان رسیده است. سنجه محصولات با فناوری پیشرفته، درصد محصولات با فناوری بالا و متوسط بالا از کل تولیدات کشور را اندازه گیری می کند. امتیاز ایران در این سنجه به نسبت باثبات است، بطوریکه از ۵۱.۱ در سال ۲۰۱۴ به رقم ۵۰.۶ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. با این وجود، رتبه ایران در این سنجه از ۲۵ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۲۹ در سال ۲۰۲۲ افت داشته است. رکن فرعی انتشار دانش چهار متغیر (سنجه) رکن فرعی انتشار دانش عبارتند از: دریافت های ناشی از مالکیت فکری، صادرات فناوری های پیشرفته، صادرات خدمات فاوا و پیچیدگی تولید و صادرات. در سنجه دریافت های ناشی از مالکیت فکری، میانگین سه ساله هزینه های استفاده از مالکیت فکری برحسب درصد از کل تجارت خارجی محاسبه می شود. امتیاز ایران در این سنجه به نسبت پایین بوده و مناسب نمی باشد. سنجه صادرات فناوری پیشرفته برحسب درصدی از کل تجارت محاسبه می شود. امتیاز ایران در این سنجه طی سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ در حد پایینی قرار دارد، بطوریکه پایین ترین رقم این سنجه ۰.۵ در سال ۲۰۲۱ و بالاترین رقم این سنجه ۶.۸ در سال ۲۰۲۰ است. ایران در این متغیر از میان ۱۳۲ کشور جهان، رتبه ۱۱۱ را در سال ۲۰۲۲ دارد، در سال ۲۰۱۴ رتبه ایران ۸۱ بود. سنجه صادرات خدمات فاوا شامل صادرات خدمات مخابراتی، کامپیوتری و اطلاعاتی برحسب درصدی از کل تجارت خارجی محاسبه می شود که امتیاز ایران در این سنجه طی سال های
۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ در حد پایینی قرار دارد، بطوریکه پایین ترین رقم این سنجه ۱.۱ در سال ۲۰۲۱ و بالاترین رقم این سنجه ۶.۳ در سال ۲۰۲۰ است. ایران در این متغیر از میان ۱۳۲ کشور جهان، رتبه ۱۲۷ را در سال ۲۰۲۲ دارد در صورتیکه در سال ۲۰۲۰ رتبه ایران ۹۲ بود. سنجه پیچیدگی تولید و صادرات برپایه شاخص پیچیدگی اقتصادیست. این شاخص که توسط دانشگاه هاروارد تهیه می شود. امتیاز ایران در این سنجه در سال ۲۰۲۲ برابر با ۳۳.۴ است.
آمار سنجه نرمال شده سنجه سابق خالص خروجی سرمایه گذاری مستقیم خارجی ایران از سال ۲۰۱۷ با رقم ۲۹.۷ موجود است که در سال ۲۰۲۰ با رقم ۴۱.۵ به اوج خود می رسد که افزایش قابل توجه امتیاز ایران در رکن فرعی انتشار دانش در سال ۲۰۱۷ به جهت همین سنجه بوده است. ایران در سنجه پیچیدگی تولید و صادرات از میان ۱۳۲ کشور جهان، رتبه ۷۸ را در سال ۲۰۲۲ دارد. این در حالیست که رتبه ایران در سنجه سابق خالص خروجی سرمایه گذاری مستقیم خارجی از ۱۰۱ در سال ۲۰۱۷ به رتبه ۶۰ در سال ۲۰۲۰ رسیده بود. رکن فرعی دارایی های نامشهود چهار متغیر (سنجه) رکن فرعی دارایی های نامشهود عبارتند از: اظهارنامه های ثبت علایم تجاری، ارزش برند جهانی، طرح های صنعتی و پدیدآوری مدلهای سازمانی و فاوا. سنجه اظهارنامه های ثبت علایم تجاری، تعداد درخواست های علامت تجاری مقیم صادر شده در یک دفتر ملی یا منطقه ای معین به ازای هر میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی واقعی را نشان میدهد. رتبه ایران در سنجه اظهارنامه های ثبت علایم تجاری بسیار مناسب می باشد (رتبه ۱ در سال ۲۰۲۲). روند رتبه ایران در این سنجه از ۷ در سال ۲۰۱۸ به رتبه یک در سال ۲۰۲۰ ارتقا یافته و تا سال ۲۰۲۲ در همان سطح باقی مانده است. سنجه ارزش برند جهانی ارزش برند جهانی، مجموع ارزش برندهای جهانی (در ۵۰۰۰ برند برتر) برحسب درصد از تولید ناخالص داخلی است. رتبه ایران در سنجه ارزش برند جهانی مناسب نمی باشد (رتبه ۷۶ در سال ۲۰۲۲). روند امتیاز نرمال شده در این سنجه طی سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ در حدود صفر (۰.۲ در سال ۲۰۲۲) است. سنجه طرح های صنعتی، تعداد طرح های موجود در برنامه های طرح صنعتی که در یک دفتر ملی یا منطقه ای معین ثبت شده است (به ازای هر میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی). رتبه ایران در این سنجه بسیار مناسب می باشد (رتبه ۶ در سال ۲۰۲۲) روند امتیاز ایران در این سنجه از ۳۴.۸ در سال ۲۰۱۶ به ۸۰.۵ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. سنجه شدت دارایی نامشهود، میانگین ارزش دارایی نامشهود ۱۵ شرکت برتر را برحسب درصدی از ارزش کل شرکت محاسبه می کند. این سنجه در سال ۲۰۲۲ اضافه شده و دادهای برای ایران در سنجه شدت دارایی نامشهود در گزارش شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۲ ذکر نشده است. سنجه پدیدآوری مدلهای سازمانی و فاوا، میزانی که فناوری اطلاعات و ارتباطات سبب شکل گیری مدلهای سازمانی جدید می شود، را می سنجد. رتبه ایران در سنجه پدیدآوری مدلهای سازمانی و فاوا مناسب نبود (رتبه ۹۲ در سال ۲۰۲۲). امتیاز ایران در این سنجه از ۴۳.۷ در سال ۲۰۱۴ به ۴۷.۴ در سال ۲۰۲۱ رسیده بود که البته در سال ۲۰۲۲ سنجه شدت دارایی نامشهود جایگزین آن شد. مرکز پژوهش های مجلس در این گزارش پیشنهاد کرده است به منظور توسعه فناوری و نوآوری در کشور و ارتقای جایگاه ایران در شاخص جهانی نوآوری، اتخاذ سیاستهای تشویقی افزایش هزینه کرد بخش خصوصی در تحقیق و توسعه، سیاست های حمایتی برای آموزش های در حین کار و آموزش های رسمی کارکنان در قسمت خصوصی و دولتی، ارتقای همکاری و ارتباط صنعت و دانشگاه، افزایش همکاریهای بین المللی در تحقیق و توسعه در دانشگاه و صنعت، افزایش پشتیبانی از حقوق مالکیت فکری و تسهیل انتقال بین المللی فناوری باید در دستور کار قرار گیرد.

منبع: نیوزتل