به گزارش نیوزتل، شکرخواه استاد روزنامه نگاری آنلاین در مراسم بزرگداشت مرحوم معتمدنژاد، پدر علوم ارتباطات در ایران اظهار داشت: مرحوم معتمدنژاد اگر امروز بود نمی گذاشت که ما برای هوش مصنوعی و متاورس کف و سوت بزنیم.

به گزارش نیوزتل به نقل از مهر، مراسم دهمین سالگرد درگذشت پدر علوم ارتباطات ایران، کاظم معتمدنژاد عصر روز گذشته (شنبه دوم دی ماه) با حضور اساتید حوزه ارتباطات و روزنامه نگاری در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار گردید.
اولین سخنران این مراسم، هادی خانیکی از شاگردان معتمدنژاد و استاد دانشگاه علامه طباطبایی بود که ضمن خوشامد گویی به مهمانان اظهار داشت: منظومه ای که امروز شاهد آن هستیم و دورهم گردآمدیم به منظور بازخوانی آرای دکتر معتمدنژاد شکل گرفته است و این بازخوانی منحصر به ماندن در گذشته و بیان خاطرات نیست. چون تاریخ و بازگشت را با دو رویکرد میتوان دنبال کرد؛ یکی از این رویکردها بیان خاطرات است اما عده ای هم مثل فردریک جیسون معتقدند که باید از خاطره ها گذشت و به سمت آرزوها رفت به بیان دیگر باید تاریخ را برپایه آرزوها خواند.

وی اضافه کرد: به نظر می رسد بخشی از خاطراتی که در این فهم تاریخی که به اعتبار دکتر معتمدنژاد سامان گرفت، در سال ۸۳ که نکوداشت او برگزار شد و سال ۹۲ که مراسم مختلفی برگزار شد، صورت گرفت. البته کتاب «فرزانه فروتن» که مجموعه خواندنی است هم در همان سال تدارک دیده شد.
خانیکی افزود: هر کسی از دور و نزدیک با مرحوم معتمدنژاد در ارتباط بود با آرزوهای او آشنا بود. مهم ترین آرزویش چیزی به اسم علم ارتباط، خانواده ارتباطات و این که منظومه ارتباطات شکل بگیرد و بتواند به حل و فصل مسائل ایران کمک نماید. معتمدنژاد به همه متعلق می باشد و منحصر به یک دانشکده یا دانشگاه نیست. همه حق دارند در رابطه با او حرف بزنند و نمی توان ایشان را محدود به یک رشته کرد. باآنکه او حکم در وطن خویش غریب را داشت. امروز ضروری است که به فناوری های و فناوری های نوین مثل هوش مصنوعی بپردازیم و آنها را جزو آرزوهای معتمدنژاد ببینیم.

این استاد ارتباطات توسعه در انتها بیان نمود: همینطور در این برنامه ضروری است از دو استاد دیگر که امروز در بین ما نیستند اما خیلی در حوزه ارتباطات تأثیرگذار بودند آقایان علی اسدی و مجید طهرانیان هم یاد کنم و بگویم که در رابطه با نظریات این دو نفر هم ضروری است به صورت مستقل پرداخته شود باآنکه دوران سرطان به من این فرصت را داد که به اندیشه های آقای طهرانیان به صورت مفصل بپردازم و دین خودم را به ایشان با انتشار کتابی در رابطه با شان ادا کنم.
توجه معتمدنژاد به سینما
سخنران بعدی این مراسم، اعظم راود راد استاد ارتباطات دانشگاه تهران بود که اظهار داشت: بنده هیچگاه سعادت نداشتم که به صورت مستقیم شاگرد ایشان باشم اما از کتاب «وسایل ارتباط جمعی» مرحوم معتمدنژاد برای تدریس در کلاس هایم خیلی استفاده کردم و از سال ۱۳۷۵ که به گروه ارتباطات دانشگاه تهران پیوستم برای تدریس درس مبانی ارتباطات اجتماعی بسیاری از کتاب دکتر معتمدنژاد استفاده کردم.

وی اضافه کرد: موضوعی که برای من خیلی جالب بود این که در آن سال ها در کتاب ها و مجلات ارتباطی که منتشر می شد کسی به مبحث سینما و رسانه نمی پرداخت اما دکتر معتمدنژاد در کتاب «وسایل ارتباط جمعی» به خوبی به مبحث سینما و رسانه ارتباطی پرداخته اند. مشابهت و تفاوت سینما با سایر وسایل ارتباطی از مباحثی بود که به دکتر معتمدنژاد به آن توجه داشت. این رویکرد نشان از نگاه همه جانبه گرایی دکتر معتمدنژاد داشت.
راود راد در انتها بیان نمود: در آن سال ها دکتر معتمدنژاد تلاش زیادی انجام داد که پیش نویس سند میثاق اصول اخلاقی حرفه روزنامه نگاری به قانون تبدیل گردد، اما به سر انجام نرسید. ما در دانشگاه تهران در دوره ارشد و دکتری در منابع داخلی، بسیار به دنبال اخلاق در رسانه ها هستیم که کمیاب است و تنها به همین پیش نویس می رسیم. امیدوارم دانشجویان این مهم را پیگیری کنند و به جایی برسانند.
نگاه جهانی و فرا ارتباطی
سخنران بعدی این مراسم، شهیندخت خوارزمی استاد مدیریت و ارتباطات بود. وی اظهار داشت: بنده قبل از انقلاب با مرحوم علی اسدی افتخار دوستی و آشنایی داشتم و از همین طریق هم با مرحوم معتمدنژاد آشنا شدم و حضور در انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی به من این فرصت را داد که با دکتر معتمدنژاد از نزدیک کار کنم. یکی از نکات مهم در رابطه با خصوصیت ایشان اینکه، مرحوم معتمدنژاد این انجمن را در شرایطی تأسیس کردند که کشور در حوزه حکمرانی چالش های جدی داشت و خیلی از مسائل فقط به دست جامعه مدنی حل می شد.
وی اضافه کرد: دکتر معتمدنژاد به علت نگاه جهان شمولی که داشتند انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی را با رویکرد جهانی تأسیس کردند و دغدغه توسعه ایشان در قالب دغدغه های توسعه سازمان ملل بود و حضور فعال ایشان در اجلاس های بین المللیwsis به خوبی این مورد را نشان داده است چون پس از درگذشت ایشان دیگر ایران حضور فعال در این اجلاس های مهم و جهانی نداشت. دکتر معتمدنژاد یک نوع نگاه فرا ارتباطی داشت و کوشیده بود که ایران در اجلاس های wsis جایگاه خاصی پیدا کند اما متأسفانه پس از فوت ایشان دیگر این اتفاق نیفتاد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه درسی که از معتمدنژاد باید گرفت درس پایداری، شکیبایی و عزم راهبردی است اظهار داشت: دکتر معتمدنژاد به هر قیمتی می خواست انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی به اهدافش برسد. این انجمن توانست نقش مؤثری ایفا کند اما متأسفانه پس از درگذشت دکتر معتمدنژاد، این انجمن هم تعطیل شد و این یک صدمه جدی است، در حالیکه جامعه ایرانی احتیاج به چنین نهادهایی دارد. اما چرا نمی توانیم چنین نهادهایی را برپا کنیم؟ چرا وقتی بنیادی را تأسیس می نماییم نمی توانیم آنرا حفظ کنیم؟
خوارزمی در انتها بیان نمود: دکتر معتمدنژاد اگر امروز بود حتما سراغ مبحث جامه اطلاعاتی و جامعه معرفتی می رفت پس ضروری است که این مورد در دستور کار قرار بگیرد. به عقیده ایشان چالش ها و مسائل حکمرانی نمی تواند حل شود مگر این که پای جامعه مدنی به میان بیاید. امروز هم ما اگر بخواهیم روی حقیقت های جامعه ایران تأثیرگذار باشیم باید شبکه سازی نماییم چون مسائل امروز چند بعدی و پیچیده است.

استقلال حرفه روزنامه نگاری
حسن نمک دوست از شاگردان مرحوم معتمدنژاد و روزنامه نگار با سابقه کشورمان در ادامه این مراسم اظهار داشت: دکتر معتمدنژاد از کسانی بودند که در تدوین قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مشارکت جدی داشت. خیلی از حقوقدان ها قانون کنونی را قانون فوق العاده ضعیفی می دانند البته که به حق و درست است و مهم ترین نشانه آن ترکیب کمیسیون این قانون است که بر خلاف فرآیندهای مرسوم در دنیا که عموماً مدافعان حرفه ای این حق و آزادی راهبری این کمیسیون را بر عهده می گیرند، در قانون ما پیشبینی شده که مقامات دولتی این کمیسیون را راهبری کنند.
وی اضافه کرد: سوالی که من دارم اینست که آیا خانواده ارتباطات ما پس از فوت دکتر معتمدنژاد گفتمان آزادی اطلاعات را پیگیری کرد؟ جواب واضح است. خیر. این در حالیست که آزاد اطلاعات سنگ بنای آزادی های دیگر است. تا پیش از مرحوم معتمدنژاد هیچکس در رابطه با استقلال حقوق حرفه ای روزنامه نگاری حرف نزده است. به عقیده ایشان حرفه روزنامه نگاری و روزنامه نگاران باید ساز و کار خودشان را داشته باشند و انجمن صنفی روزنامه نگاری باید مستقل از حکومت باشد.
نمک دوست بیان نمود: متأسفانه خانواده دانش ارتباطات بعد از فوت ایشان قصه را ادامه نداده است و ما در این عرصه با خلاء جدی مواجه هستیم. ایشان معتقد بودند مناسبات میان روزنامه نگاران و مدیران آن، باید از جنس خاصی باشد و سندیکای انجمن صنفی روزنامه نگاران بایستی کاملا مستقل از حکومت باشند.
معتمدنژاد هم حقوق را خوب می شناخت هم مطبوعات را
کامبیز نوروزی، حقوقدان ارتباطاتی کشورمان در این برنامه هم حضور داشت و سخنرانی کرد. وی ضمن اشاره به این که رشته حقوق یک رشته اعتباری است اظهار داشت: وقتی می گوئیم اعتباری یعنی این که ما باید اول مبحث را بشناسیم و بعد سراغ حقوق آن برویم. مرحوم معتمدنژاد اولین کسی بود که مسائل هم مطبوعات را خوب می شناخت هم حقوق آنرا بنابراین هم می توانسن مباحث حقوق مطبوعات را سیستماتیک کند / ‏

وی اضافه کرد: یکی از اشکالات همیشگی در حوزه حقوق اینست که ما در دانشکده ها رشته ها را نمی شناسیم و تا وقتی هم که رشته ها را نشناسیم نمی توانیم در رابطه با حقوق آنها حرف بزنیم و چاره حقوقی درست برای موضوعات پیدا نماییم علاوه براینکه متأسفانه رشته حقوق در ایران همیشه ضعیف بوده و است.
نوروزی افزود: رشته حقوق یک دانش تجربی است ازاین رو تا یک مبحث را تجربه نکنیم نمی توانیم در رابطه با آنها فهم حقوقی داشته باشیم. از زمان تاریخ مطبوعات تابحال حدود ۱۷۰- ۱۸۰ سال می گذرد و در این سال ها نوسان های بسیاری هم این تاریخ داشته اما مرحوم معتمدنژاد توانایی این را داشت که نظام حقوقی جاافتاده و سیستماتیک را به سیستم حقوقی ایران پیوند بزند.
یک شخصیت الهام بخش
محمد مهدی فرقانی استاد روزنامه نگاری دانشگاه علامه طباطبایی سخنران دیگر این مراسم بود. وی اظهار داشت: پیشگامان منشأ اتفاقات نیستند بلکه آنها انقدر الهام بخش هستند که بقیه را هم دنبال خود می کشانند و راه را به همراهانشان هم نشان می دهند. بنابراین هم امروز پس از ۱۰ سال شاگردان دکتر معتمدنژاد هرکدام می دانند که باید چه مسیری را بروند.
وی اضافه کرد: بنده خیلی خوشحالم که نقش کوچکی در تحقق آرزوهای دکتر معتمدنژاد که تأسیس دانشکده ارتباطات در سال ۱۳۹۴ بود داشتم البته این افتتاح به صورت غیررسمی در سال ۱۳۸۳ اتفاق افتاده بود.
فرقانی ضمن اشاره به این که معتمدنژاد یک انسان توسعه یافته و توسعه گرا بود بیان نمود: ایشان تفکر انتقادی داشت از هرنوع خشونتی پرهیز می کرد و اهل مدارا و سعه صدر بود. ادبیات در حوزه روزنامه نگاری وامدار تولید محتوای مرحوم معتمدنژاد است. از دیگر تلاشهای دکتر معتمدنژاد، تمرکز بر تولید ادبیات روزنامه نگاری علمی و حرفه ای و کوشش برای تثبیت جایگاه حقوقی و قانونی و حرفه ای روزنامه نگاری بود.
این استاد روزنامه نگاری و ارتباطات در انتها اظهار داشت: تلاشهای دکتر معتمدنژاد برای تبدیل خیلی از اصول حقوقی و روزنامه نگاری به قانون ناکام ماند و باید شاگردانش تلاشهای دکتر را باردیگر به حرکت دربیاورند و ادامه دهنده راه دکتر معتمدنژاد باشند تا خواست و علایق او را به منصه ظهور برسانند.
پایدار بی آزار
یونس شکرخواه استاد روزنامه نگاری و مترجم کشورمان در قسمت پایانی این مراسم اظهار داشت: یکی از خصوصیت های مهم مرحوم معتمدنژاد این بود که مسیر را نشان می داد اما نمی گفت کجا تمرکز کن. من فکر می کنم که ما برای این «پایدار بی آزار» کاری نکردیم و او را به درستی به کشورمان و کشورهای دیگر معرفی نکردیم. تبلیغ نظریات این مرد بعنوان یک مکتب فکری بسیار لازم و ضروریست چون خاطرات و نشست ها از بین می روند اما کارهای پایه ای و اساسی در رابطه با ایشان به جا می مانند؛ اقداماتی مثل قرار دادن یک واحد درسی به نام ایشان یا تهیه و تدوین کتاب با هدف معرفی شان.

وی اضافه کرد: امروز وقت احترام گذاشتن واقعی است؛ آرزوها یعنی آینده‎سازی پس آینده را از همین هم اکنون بسازیم. مطمئنم دکتر معتمدنژاد اگر امروز بود در رابطه با هوش مصنوعی و متاورس حرف می زد و درس «نقش ارتباطات در سلطه جهانی» را تدریس می کرد و نمی گذاشت که ما برای هوش مصنوعی کف و سوت بزنیم چون او می دانست که نباید چطور را با چرا قاطی نماییم.
شکرخواه در انتها افزود: امروزه ارتباطات درحال تبدیل شدن از مفهوم به ابزار است اما ما حواسمان به این مورد نیست. برای مرحوم معتمدنژاد ارتباطت یکجور طعم و چشیدن بود نه ابزار پس باید باردیگر امروز طعم ارتباطات را بچشیم.
سخنان سازنده و ایجابی
عباس عبدی، فعال سیاسی و روزنامه نگار دیگر سخنران این مراسم بود. وی اظهار داشت: من مرحوم معتمدنژاد را از سال ۱۳۶۹ می شناسم و در یکسری از جلسات مهم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ایشان آشنا شدم. به زعم من ایشان جزو استادهای کلاسیک بود. اساتیدی که به نظر می آید نسلشان رو به پایان است.
وی اضافه کرد: مرحوم معتمدنژاد درحوزه مسائل داخلی و بین المللی به روز بود و همیشه حرف های ایجابی و سازنده می زد. البته انتقاد هم می کرد اما غُر یا به اصطلاح نِق نمی زد و به همین خاطر هم حرف هایش همیشه شنونده داشت. معتمدنژاد اصلاح بنیان جامعه در ایران را از راه نظام رسانه ای می دید و می دانست بدون اصلاح رویکرد صدا و سیما بعنوان رسانه اصلی کشورمان و نظام مطبوعاتی، تغییری رخ نمی دهد.
پژمان موسوی از روزنامه نگاران جدید کشورمان در ادامه سخنرانی کوتاهی در رابطه با شیوه آشنایی ش با معتمدنژاد و درس هایی که از وی گرفته عرضه داد و بعد از آن احمد میرعابدینی از همراهان و همکاران مرحوم معتمدنژاد سخنرانی کرد.

نقش معتمدنژاد در توسعه
این استاد دانشگاه اظهار داشت: با این که مرحوم معتمدنژاد ۱۰ سال که در بین ما نیستند اما من هرروز با ایشان در ارتباط هستم و انگار هرروز دکتر به من زنگ می زند.
وی اظهار داشت: آرمان دکتر معتمدنژاد ایجاد یک جریان و فضای آزاد برای روزنامه نگاری بود. دکتر به مطالعات انتقادی اعتقاد داشت و آرمان او در حوزه روزنامه نگاری نوعی توسعه ایجاد کرد. هرجایی هم که لازم بود انتقاد می کرد مثل انتقادی که به مک لوهان در مقدمه کتاب چهار کهکشان ارتباطی کرده است.
اهمیت زنده ماندن انجمن ها و نهادها
آخرین سخنران این مراسم اما علی ربیعی عضو هیأت مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات بود. وی اظهار داشت: برگزاری مراسم نکوداشت برای دکتر معتمدنژاد نوعی نماد است. افرادی مثل مرحوم معتمدنژاد فقط یک فرد نیستند آنها هرکدام یک نهاد هستند.
وی اضافه کرد: بنده افتخار شاگردی ایشان را نداشتم اما آثار و کتاب هایشان را خواندم و در دانشگاه تدریس کردم. درخواست من در این مراسم اینست که همگی تلاش نماییم نهادهای مدنی سرپا بمانند چون با وضعیتی که شاهد آن هستیم تا چند سال آینده حوزه نظریه پردازی علوم انسانی و علوم اجتماعی از بین ما رخت خواهند بست و رفتم. انجمن ها و نهادها در این مورد نقش کلیدی دارند و می توانند بعنوان واسطه و میانجی عمل کنند.

منبع: نیوزتل