به گزارش نیوزتل سال ۲۰۱۹ میلادی سال پرباری در زمینه علمی و به خصوص بخش فضایی بود و طی آن اتفاقات جذاب بسیاری رخ داد که هفت مورد از آنها را مرور خواهیم کرد.
به گزارش نیوزتل به نقل از ایسنا و به نقل از گیزمگ، بد نیست در واپسین ساعات قبل از ورود به سال ۲۰۲۰ میلادی اتفاقات جذاب حوزه فضایی سال ۲۰۱۹ را بررسی نماییم.

ثبت نخستین تصویر از یک سیاه چاله

دهمین روز آوریل سال جاری رویدادی بی نظیر در نجوم به وقوع پیوست و دانشمندان که سالیان متمادی برای ثبت یک تصویر از سیاه چاله تلاش می کردند، بالاخره موفق شدند. اختر شناسان برای اولین بار در تاریخ، تصویری از یک سیاه چاله را حالا نام آنرا “Pōwehi” نامیده اند با دوربین تلسکوپ “افق رویداد” شکار کردند. نام این سیاه چاله در زبان هاوایی به معنای “منبع تاریکی زینت داده خلقت بی پایان”(embellished dark source of unending creation) است. سیاهچاله “Pōwehi” یا کمان ای * در کهکشانی به نام “M۸۷” قرار دارد که ۵۵ میلیون سال نوری با ما فاصله دارد.
این سیاه چاله ۴۰ میلیارد کیلومتر قطر دارد که سه میلیون برابر قطر زمین است و توسط دانشمندان به “هیولا” تشبیه شده است. سیاه چاله شکار شده توسط دوربین ستاره شناسان در ۵۰۰ میلیون تریلیون کیلومتری کره زمین قرار دارد و تصویرش توسط شبکه ای از هشت تلسکوپ در سراسر جهان ثبت شده است. “کیتی بومن”(Katie Bouman) محققی است که توانست با کشف یک الگوریتم به ثبت نخستین تصویر رسمی از یک سیاهچاله کمک نماید.
“کیت بومن”(Katie Bouman) محقق فارغ التحصیل شده از دانشگاه “ام آی تی” موفق شد در سال ۲۰۱۷ یک الگوریتم را برای تلسکوپ “افق رویداد” ایجاد کند که در نهایت منجر به ثبت نخستین تصویر از سیاهچاله شد.

فرود “چانگ ای-۴” بر سمت پنهان ماه

سوم فوریه سال ۲۰۱۹ کاوشگر “چانگ ای-۴ ساعت هشت شب به وقت منطقه زمانی شرقی و یکم صبح پنجشنبه به وقت ساعت هماهنگ جهانی و ۹ بامداد به وقت پکن بر سمت پنهان ماه فرود آمد. این کاوشگر در حوضه قطب جنوب-آیتکن و منطقه “Von Karman crater” فرود آمد.
این دهانه بسیار عمیق است و با این وجود این کاوشگر می تواند اطلاعات مهمی از سنگ های آنجا را در اختیار دانشمندان قرار دهد.
کاوشگر “چانگ ای-۴” سوار بر موشک “لانگ مارچ ۳بی”(Long March ۳B) از مرکز پرتاب ماهواره “شیچانگ”(Xichang) پرتاب شد. سَمت پنهان ماه نیم کره ای از کرهٔ ماه است که به صورت دائمی از کره زمین روی گردان است. سمت پنهان ماه اولین بار در سال ۱۹۵۹ توسط کاوشگر لونا ۳ شوروی عکسبرداری شد و اولین رویت مستقیم با چشم انسان در سال ۱۹۶۸ و در جریان مأموریت آپولو ۸ صورت گرفت. سمت پنهان ماه دارای دهانه های برخوردی فراوانی است ولی دریاوارهای کمی دارد. در این سمت از ماه کمتر حوضه ای یافت می شود که عمق آن به اندازه ای باشد که اجازه فوران های آتشفشانی و تشکیل دریاوارها را بدهد. به این خاطر، با وجود اینکه دهانه های برخوردی زیادی در هر دو سمت ماه دیده می شود اما تفاوت عمق ها سبب شده که دریاوارهای بزرگ بیشتر در سمت پیدای ماه تشکیل شوند. ظاهراً تعداد دفعاتی که گدازه های زیرسطحی در سمت پیدای ماه به سطح رسیده اند بیشتر و آسان تر از سمت پنهان بوده است. هدف این فرودگر، دهانه بزرگ ون کارمن(Von Karmán) است و الان که در آنجا فرود آمده، همراه با کاوشگر، خاک ماه را تجزیه و تحلیل خواهد نمود و ساختار زیربنایی آن و باد خورشیدی را مطالعه و بررسی می کند. چانگ ای-۴” دنباله سه مأموریت موفق برنامه “چانگ ای” است. دو مأموریت اول شامل کاوشگرهایی بودند که در مدار ماه قرار گرفتند، در حالیکه مأموریت “چانگ ای-۳” شامل فرود یک فرودگر و کاوشگر در نیمه نزدیک ماه بود.

دومین جرم میان ستاره ای

چندی قبل اخترشناسان وجود دومین جرم میان ستاره ای را هم تایید کردند. چندی قبل ستاره شناسان یک ستاره دنباله دار را رصد کردند و احتمال دادند این ستاره، دومین جرم میان ستاره ای باشد که تابحال کشف شده است اما حالا ستاره شناسان اعلام و تایید کردند آن جرم عجیب و مرموز که با سرعت بسیار زیاد در حال عبور از کنار منظومه شمسی است قطعا یک دنباله دار از فضای عمیق است.
زمانی که این جرم ماه گذشته رصد شد آنرا “C/۲۰۱۹ Q۴” نامیدند اما حالا بنابر گفته های “اتحادیه بین المللی نجوم”(IAU) این دنباله دار “۲۱ بوریسف”(I/Borisov۲ ) نام گرفته است چونکه “گنادی بوریسف”(Gennady Borisov) از “رصدخانه نجوم کریمه”(Crimean Astrophysical Observatory) این جسم را کشف کرد. جسم مذکور رسما دومین جرم شناخته شده بین ستاره ای(پس از جرم سیگار شکل معروف به اموآموا) است که از منظومه شمسی ما عبور می کند. ستاره شناسان دریافتند که این جرم، بیرون از “مسیر حرکت ظاهری سالانه خورشید نسبت به زمین” یا “دایرهالبروج” قرار دارد و با زاویه ۴۰ درجه و سرعت ۱۵۰ هزار کیلومتر بر ساعت به سمت داخل منظومه شمسی در حال حرکت است. طول این دنباله دار دو تا ۱۶ کیلومتر است و در اواسط ماه دسامبر روشنایی آن هم به اوج خود سیده است و توسط تلسکوپ های معمولی هم قابل مشاهده بوده است. ستاره شناسان می گویند دنباله دار “۲۱ بوریسف” دارای بیشترین “مدار هذلولی”(hyperbolic orbit) نسبت به هزاران ستاره دنباله دار مشاهده شده را دارد و این دنباله دار دومین جسم بین ستاره ای است که از منظومه شمسی ما عبور کرده است. نخستین جرم “اوموآموا”(Oumuamua) بود. اوموآموا اولین جرم بین ستاره ای شناخته شده است که مسیر حرکت آن از منظومه شمسی می گذرد. اوموآموا در یک مسیر بسیار سهموی(هیپربولیک) توسط “رابرت وریک” در ۱۹ اکتبر ۲۰۱۷، چهل روز بعد از دور زدن خورشید کشف شد. به قول کارشناسان ۲۰ هزار سال طول می کشد تا دنباله دار” ۲۱ بوریسف” از منظومه شمسی ما بیرون برود.

کشف آب برای نخستین بار در یک سیاره با احتمال حیات

دانشمندان بریتانیایی در ماه سپتامبر سال جاری ادعا کردند اولین سیاره قابل سکونت با دارا بودن جو و آب و هوای مناسب به منظور زندگی را در فاصله ۱۱۰ سال نوری از زمین کشف کرده اند. یک تیم تحقیق روی سیاره های فراخورشیدی در کالج دانشگاهی لندن(University College London) ادعا نمود که نخستین سیاره فراخورشیدی احیانا قابل سکونت بعد از زمین را در کیهان یافته است. همانطور که می دانیم آب به منظور زندگی بسیار مهم می باشد و این یکی از مهم ترین چیزهایی است که اخترشناسان در سیارات بیرون از منظومه شمسی معروف به فراخورشیدی به دنبال آن هستند.
حالا به لطف مشاهدات تلسکوپ فضایی هابل، بخار آب برای نخستین بار در جو یک سیاره معروف به K۲-۱۸bکه پتانسیل قابل سکونت بودن را دارد، مشاهده شده است. بخار آب در غول های گازی رایج است. سیاره های مشتری، کیوان، اورانوس و نپتون همگی دارای H۲O در جو خود هستند. اما وجود آب روی یک سیاره سنگی بسیار نادر است و سبب می شود کشف بخار آب و احتمالاً حتی باران در سیاراتی مثل سیار K۲-۱۸b یک پیشرفت شگفت آور باشد. قبلا بخار آب روی سیارات خارج از منظومه شمسی دیده شده بود، اما هیچ یک از آنها دارای حیات نبودند. این سیاره ها شامل نسخه های بسیار داغی از مشتری، زحل و نپتون و ابرزمین هایی بودند که بیشتر از بخار تشکیل شده اند تا سنگ.
اما این کشف جدید امیدوارکننده تر است. سیاره مورد نظر با عنوان K۲-۱۸b شناخته می شود و به دور یک ستاره کوتوله قرمز در فاصله حدود ۱۱۰ سال نوری از ما در صورت فلکی “لئو”(Leo) می چرخد. این سیاره، سنگی و شبیه به کره زمین است که ۲.۲۵ برابر وسیع تر و ۸ برابر پرجرم تر از سیاره ما است.
همانطور که گفته شد این سیاره در کمربند حیات یا منطقه “گلدی لاکس”(Goldilocks) قرار دارد که محدوده ای نسبت به یک ستاره است که در آن درجه حرارت نه خیلی گرم است و نه خیلی سرد و قابلیت پشتیبانی از حیات را دارد. اما مهم می باشد که توجه داشته باشید عنوان “به طور بالقوه قابل سکونت” لزوما به مفهوم قابل سکونت برای انسان نیست. این سیاره به علت بزرگتر بودن نسبت به زمین، گرانش سطحی بسیار قوی تری دارد که راه رفتن روی آنرا غیر ممکن می کند. همینطور ستاره های کوتوله قرمز فعال تر از خورشید ما هستند، ازاین رو این سیاره میزبان پرتوی قدرتمندی از اشعه ماوراء بنفش است که در انسان باعث بروز سرطان پوست می شود.
در حالیکه دمای متعادل و حضور آب در این سیاره تازه کشف شده علایم خوبی است، لزوما قابل سکونت نیست. با اینکه این سیاره یک غول گازی نیست، اما دارای یک جو ضخیم و پر فشار است که احیانا یک هسته بزرگ و سنگی را احاطه کرده است و به علت فشار خردکننده آن، انسان ها قادر به قدم زدن بر روی سطح این سیاره نخواهند بود.

۵۰ سالگی مأموریت آپولو ۱۱

۲۰ ژوئیه امسال مصادف با پنجاهمین سالگرد پرتاب تاریخی فضاپیمای آپولو ۱۱ به ماه بود. نیم قرن پیش ۶۰۰ میلیون فرد در سراسر جهان چشم به تلویزیون دوخته بودند تا جهش بزرگ بشریت را شاهد باشند. نیم قرن پیش بامداد روز ۱۶ ژوئیه سال ۱۹۶۹، نیل آرمسترانگ، باز آلدرین و مایکل کالینز زمین را به مقصد ماه ترک کردند. چهار روز بعد در ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹، آرمسترانگ و آلدرین بر سطح کره ماه گام نهادند و لحظه شگفت انگیزی را در تاریخ به ثبت رساندند. نه تنها مردم آمریکا بلکه صدها میلیون فرد از سراسر جهان مجذوب این مأموریت بودند، به صورتی که بنابر گزارش ها حدود ۶۰۰ میلیون انسان در سراسر دنیا به صورت زنده این رویداد تاریخی را از تلویزیون تماشا کردند.
مأموریت آپولو ۱۱ یکی از مأموریتهای “پروژه آپولو” بود. فضاپیمای آپولو ۱۱ روز ۱۶ ژوئیه سال ۱۹۶۹ ساعت ۹: ۳۲ بامداد همراه با سه فضانورد به نامهای “نیل آرمسترانگ”، “باز آلدرین” و “مایکل کالینز” سوار بر موشک “ساترن ۵” از مرکز فضایی کندی به ماه پرتاب شد و فضانوردان(“نیل آرمسترانگ”و “باز آلدرین”) چهار روز بعد و در روز ۲۰ ژوئیه توانستند بعنوان اولین انسان ها بر روی کره ماه فرود آمده و بر آن گام بنهند.
طی این مأموریت “مایکل کالینز” خلبان گردونه فرماندهی بود و ازاین رو بعد از رسیدن به مدار ماه سفینه ماه نشین از سفینه مادر جدا شد، “آرمسترانگ” و “آلدرین” روی ماه نشستند، ولی “کالینز” در سفینه مادر ماند. “آرمسترانگ” و “آلدرین” به مدت ۲۱ ساعت و ۳۶ دقیقه و ۲۰ ثانیه بر روی ماه بودند و ۲ ساعت و ۳۱ دقیقه و ۴۰ ثانیه بر روی ماه راهپیمایی کردند. آنها بعد از بلندشدن از کره ماه به گردونه فرماندهی که “کالینز” در آن قرار داشت، ملحق شدند و ماه نشین را در فضا رها کردند. سرانجام آپولو ۱۱ در ۲۴ ژوئیه به زمین بازگشت و در اقیانوس آرام فرود آمد. حالا که ۵۰ سال از آن رویداد تاریخی می گذرد هم این مورد جذابیت خویش را برای افراد از دست نداده است و هنوز هم آنرا جهش بزرگ بشریت در تاریخ می دانند.

آزمایش موفقیت آمیز “استارهاپر”

ماه آگوست در حالیکه کپسول “دراگون” در راه بازگشت از سومین سفر خود به ایستگاه فضایی بین المللی بود، وسیله نقلیه آزمایشی “استارهاپر”(Starhopper) که در واقع پیش درآمدی بر پرتاب موشک غول آسای “استارشیپ” است، مهمترین آزمایش خویش را پشت سر گذاشت. ۲۷ اوت وسیله نقلیه آزمایشی “استارهاپر” شرکت “اسپیس ایکس” متعلق به “ایلان ماسک” در آخرین آزمایش خود موفق شد ۱۵۲.۴ متر از سکوی پرتاب بوکا چیکا اسپیس ایکس واقع در تگزاس فاصله گرفته و بالا رفته و سپس با موفقیت به زمین برگردد. بعد از این پرتاب موفق ایلان ماسک در حساب کاربری خود در توئیتر به تیم اسپیس ایکس این دستاورد مهم را تبریک گفت. به علت ساختار موتور “رپتور” استارهاپر که حاوی سوخت متان است، از ساکنان اطراف مکان سکوی پرتاب خواسته شده بود که موقتاً به یک منطقه دیگر بروند و در حین انجام آزمایش در آنجا حضور نداشته باشند تا از هرگونه خطر احتمالی جلوگیری شود. البته قابل ذکر است در ابتدا قرار بود این آزمایش روز دوشنبه(۲۶ اوت) صورت گیرد اما به قول ایلان ماسک دقیقا قبل از پرتاب آنها متوجه مشکلاتی در موتور استارهاپر شدند و ازاین رو این پرتاب به سه شنبه موکول شد. این آزمایش بزرگترین و مهم ترین آزمایش مهمی بود که استارهاپر با موفقیت پشت سر گذاشت چونکه در اوایل تابستان تنها توانست تا حدود ۶۵ فوت (۲۰ متر) از زمین فاصله بگیرد. هدف از طراحی فضاپیمای “استارشیپ” توسط شرکت اسپیس ایکس ارسال انسان ها به ماه و مریخ است. در ماه ژانویه سال جاری هنگامی که ایلان ماسک تصویری از نسخه آزمایشی “استارشیپ” را منتشر کرد، توجه افراد بسیاری را به این فناوری جلب کرد و الان نسخه آزمایشی این فضاپیما با پشت سر گذاشتن چند آزمایش باعث گشته تا شرکت اسپیس ایکس یک گام به تحقق رؤیای گردشگری فضایی و ارسال انسان ها به ماه و مریخ در سال ۲۰۲۴ نزدیک شود.

موفقیت نخستین فضاپیمای خورشیدی

ماه ژوئیه سال جاری “لایت سیل ۲”، اولین فضاپیمای خورشیدی توانست با نیروی حاصل از نور خورشید، مسیر خویش را در مدار زمین تغییر دهد.
به نظر می آید فضاپیمای خورشیدی “لایت سیل ۲” حالا با کمک نور خورشید، حرکت خویش را در فضا شروع کرده است. این فضاپیمای کوچک بعد از گشودن بادبان های خورشیدی خود، توانست با موفقیت از فوتون های خورشید استفاده نماید تا مسیر خویش را در مدار زمین تغییر دهد. “لایت سیل” در ماه ژوئن، با موشک “فالکون هوی” وارد مدار زمین شد. این فضاپیما، اولین فضاپیمای خورشیدی در تاریخ فضا است که برای حرکت کردن، تنها از نور خورشید استفاده می نماید. “لایت سیل” در اوایل ماه جاری توانست با موفقیت بادبان های خورشیدی خویش را باز کند و در فضا به جستجو بپردازد. بادبان خورشیدی “لایت سیل”، بدون سوخت موشک یا هیچ نیروی محرکه دیگر و تنها با استفاده از نور خوشید در حال گردش در مدار است. هدف این مأموریت، این است که “لایت سیل” قبل از سوختن در اتمسفر، یک سال در مدار زمین گردش کند. بنیاد غیرانتفاعی “انجمن سیاره ای” (The Planetary Society) آمریکا، رسما اعلام نمود که “لایت سیل ۲” توانست با کمک نیروی خورشید، در مدار زمین حرکت نماید.