همه برندگان جوایز نوبل پزشکی، فیزیک و شیمی سال جاری (سال ۲۰۲۱) مردان بودند اما این روند و برگزیدن مردان بعنوان برندگان این جوایز پس از چند سال درخشانی که زنان داشتند و طی آن موفق به دریافت جایزه شدند، برای زنان چندان غیرطبیعی هم نیست!
به گزارش نیوزتل به نقل از ایسنا، در سال ۲۰۲۰ جایزه نوبل شیمی به صورت مشترک به “امانوئل شارپنتیر”و “جنیفر ای دودنا” برای توسعه روشی برای ویرایش ژنوم(قیچی ژنتیکی کریسپر/cas۹) تعلق گرفت. آندرآ اِم. گز(Andrea M. Ghez) اخترشناس آمریکایی هم به همراه دو مرد دیگر، نوبل فیزیک ۲۰۲۰ را دریافت کرد. اما در بین برندگان جوایز نوبل علمی سال ۲۰۲۱ نام هیچ زنی دیده نمی شد.

برندگان نوبل شیمی ۲۰۲۰

دودنا (سمت راست) و شارپنتیر (سمت چپ)

برندگان نوبل فیزیک ۲۰۲۰

آندرا ام گز (سمت راست ) همراه با راجر پنروز(سمت چپ) و راینهارد گنزل (چهره وسط تصویر)

سال ۲۰۱۹ هم سال دیگری بود که همه برندگان جوایز نوبل علمی آن مردها بودند اما در سال ۲۰۱۸ “فرانسیس اچ آرنولد”(Frances Hamilton Arnold) برنده نوبل شیمی و “دونا استریک لند”(Donna Strickland) جایزه نوبل فیزیک ۲۰۱۸ را دریافت کرد.

برندگان نوبل شیمی ۲۰۱۸

فرانسیس اچ آرنولد (سمت چپ تصویر) همراه با سر گرگوری پی وینتر (سمت راست) و جرج پی اسمیت (چهره وسط تصویر)

برندگان نوبل فیزیک ۲۰۱۸

دونا استریکلند (سمت راست) همراه با جرارد مورو ( چهره وسط تصویر) و آرتور اشکین (سمت چپ)

“استریکلند”، بانو برنده نوبل فیزیک سال ۲۰۱۸ و “گز”، بانو برنده نوبل فیزیک سال ۲۰۲۰ پس از آنکه ماری کوری در سال ۱۹۰۳ و ماریا گوپرت در سال ۱۹۶۳ موفق به دریافت نوبل فیزیک شدند به سومین و چهارمین فیزیکدان زنی که نوبل دریافت می کنند، تبدیل شدند.

چهار زن برنده جایزه نوبل فیزیک (از سال ۱۹۰۳ تا ۲۰۲۰)

اسامی افراد از چپ به راست: “ماری کوری”، “ماریا گوپرت”، “استریکلند” و “گز”

وقتی در سال ۲۰۱۸ از استریکلند پرسیده شد، بعد از برنده شدن چه احساسی داشته، اظهار داشت: در ابتدا حیرت انگیز بود، چون که تعداد کمی از زنان موفق به دریافت این جایزه شده اند. من در دنیایی که بیشتر مردان شانس برنده شدن این جوایز را دارند، زندگی می کنم. ازاین رو دیدن تعداد زیاد مردانی که موفق به دریافت جایزه نوبل می شوند چندان حیرت انگیز نیست.
کم بودن تعداد برندگان زنی که موفق به دریافت جایزه نوبل شده اند، سوالاتی در مورد محرومیت زنان از تحصیل و فعالیت آنها در مشاغل علمی و کم ارزش بودن مشارکت زنان در کارهای علمی بوجود می آورد. طی قرن گذشته محققان زن، راه زیادی را طی کرده اند اما شواهد زیادی وجود دارد که نشان داده است چندان به زنان مشغول در زمینه های “علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات” (STEM) توجه نمی گردد.
مطالعات نشان داده خانمهایی که در این حوزه ها مشغولند برای پیشرفت با موانع جدی روبرو هستند. این تعصبات و نادیده گرفتن زنان، در زمینه هایی که تحت سلطه مردان است شدیدتر هم هست و در آنجا نه تنها توجهی به زنان نمی گردد بلکه اغلب کم اهمیت هم تلقی می شوند. این تعصب حتی برای زنان “ترنس”(transgender) و یا افراد دارای “جنسیت غیر دودویی”(Non-binary gender) هم شدیدتر است.
به تازگی بنیاد جایزه نوبل به علت اهدای بیشترین جوایز نوبل به مردان مورد انتقاد شدید قرار گرفته است. از سال ۱۹۰۱ تابحال تنها ۵۹ زن یا ۶.۲ درصد از کل برندگان، زنان بوده اند. “گوران هانسون” دبیرکل آکادمی نوبل در پاسخ به این سؤال که چرا تمام جوایز نوبل علوم سالجاری به مردان اهدا شده می گوید: می پذیرم که زنان بسیار کمی در این رقابت هستند اما این جایزه در نهایت به کسانی که واقعا شایسته این جایزه هستند، تعلق می گیرد. ما تصمیم گرفته‎ایم در آکادمی نوبل سهمیه بندی جنسیتی یا نژادی نداشته باشیم. ما می خواهیم جوایز به دور از هرگونه سهمیه بندی نژادی و جنسیتی و به افرادی که کشف مهمی انجام داده اند اهدا شود و این رویکرد هم راستا با روح آخرین وصیت “آلفرد نوبل” است.
بنابر گزارش ای. بی. سی نیوز تنها ۲۳ زن تابحال برنده جایزه نوبل پزشکی، فیزیک و شیمی شده اند.
اگر اوضاع توجه به حقوق بانوان و حقوق برابر آنها در مقابل مردان درحال بهتر شدن است، پس سوالی که پیش می آید این است که چه عواملی سبب می شوند بازهم زنان نتوانند آن گونه که باید به درجات بالای علمی دست یابند و از دریافت جوایز مهم محروم شوند؟!
تفکر قالب سنتی این است که زنان ریاضی را دوست ندارند و در علم خوب نیستند. البته گفتنی است هم مردان هم زنان این دیدگاه را دارند اما محققان کاملا این دیدگاه را رد می کنند. تحقیقات نشان می دهد دختران و زنان نه به علت ناتوانی در درک و شناخت این موضوعات بلکه به علت مواجهه زودهنگام و تجربه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات(STEM)، سیاست آموزشی، زمینه فرهنگی، تفکر قالب و عدم قرار گرفتن در معرض الگوهای مناسب از آموزش علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات اجتناب می کنند.
طی چند دهه گذشته با مقابله با این کلیشه ها و تفکرها و افزایش حضور زنان در زمینه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات تلاش بسیاری صورت گرفته است که این رویکردها مفید هم بوده است. تعداد خانمهایی که طی این سال ها به مشاغل حوزه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات علاقه مند شده و به تحصیل در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات در کالج پرداخته اند، افزایش پیدا کرده است.
هم اکنون زنان نیمی از افراد شاغل حوزه روانشناسی و علوم اجتماعی را می سازند و خیلی از زنان در کارهای علمی دخیل هستند. طبق گزارش موسسه فیزیک آمریکا، هم اکنون ۲۰ درصد زنان موفق به دریافت مدرک کارشناسی فیزیک و ۱۸ درصد موفق به دریافت مدرک دکتری فیزیک می شوند و این افزایش تعداد زنان موفق به کسب مدرک دانشگاهی در رشته فیزیک در مقایسه با سال ۱۹۷۵ بسیار ستودنی است چون که در آن زمان تنها ۱۰ درصد زنان موفق به دریافت مدرک کارشناسی رشته فیزیک و ۵ درصد موفق به دریافت مدرک دکتری فیزیک می شدند.
هم اکنون تعداد بیشتری از زنان در مقطع دکتری رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات فارغ التحصیل می شوند و می توانند استاتید دانشگاه شوند اما باید گفت آنها هنگام پیشرفت در حرفه تحصیلی و کاری خود با موانع زیادی روبرو می شوند. زنان فعال در حوزه های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات با موانع ساختاری و نهادی گوناگونی روبرو هستند.

تمامی افراد برنده نوبل پزشکی، شیمی و فیزیک سال ۲۰۲۱
علاوه بر مسائل در ارتباط با عدم توازن درآمدی بین جنسیت ها، ساختار حاکم بر محیط های علمی و دانشگاهی اغلب سبب می شود که زنان نتوانند آن گونه که باید در محیط کار خود پیشرفت کنند و همین مبحث سبب ایجاد مشکلاتی در ایجاد تعادل بین تعهدات کاری و زندگی آنها می شود. محققان زن فعال در حوزه آزمایشگاهی هم باید برای پیشرفت در حوزه کاری خود سال ها وقت خویش را در آزمایشگاه بگذارند که این مورد مشکلاتی در حفظ تعادل بین کار و زندگی، تعهدات خانوادگی و مسائل در ارتباط با نگهداری فرزند برای انها بوجود می آورد.
علاوه بر این، کار در محیط های کاری تحت سلطه مردان سبب می شود زنان احساس منزوی شدن کرده و گاهی مورد آزار و اذیت هم واقع شوند. هنگامی که تعداد کارمندان زن یک مجموعه کمتر از کارمندان مرد باشد، زنان از قدرت کمتری برای دفاع از خود برخوردار می باشند و بیشتر تحت فشار قرار می گیرند.
زنان اغلب از رویدادهای شبکه سازی و اجتماعی کنار گذاشته می شوند. البته گاهی مسائلی مانند مسئولیت های مراقبت از خانواده یا کودک و ناتوانی در استفاده از بودجه تحقیقاتی برای بازپرداخت مراقبت از کودکان سبب محروم شدن آنها در بعضی رویدادها می شود. با این وجود برخی دانشگاه ها، اتحادیه های تخصصی و سرمایه گذاران فدرال برای رفع این موانع ساختاری تلاش هایی کرده اند که میتوان به ایجاد سیاست های سازگار با خانواده، افزایش شفافیت در گزارش حقوق، عرضه برنامه های برای راهنمایی و پشتیبانی از زنان دانشمند، حفاظت از زمان تحقیق برای زنان دانشمند و پشتیبانی از تحقیقات اشاره نمود.
همه ما درباره این که یک دانشمند و برنده جایزه نوبل چگونه به نظر می آید چندین نظر و ایده داریم که در بیشتر این تصورها مردها و بخصوص افراد سفیدپوست و مُسن حضور دارند که البته این تصویر ذهنی با در نظر گرفتن این مورد که ۹۶ درصد از برندگان جوایز نوبل علمی مردان بوده‎اند، منطقی هم به نظر می آید.
اینها نمونه ای از سوگیری/تعصب ناآشکار(Implicit bias) است و مطالعات نشان می دهد که این سوگیری ناآشکار ضد زنان بخصوص متخصصان و دانشمندان زن بسیار زیاد است. این امر حتی در روند ارزش گذاری، قدردانی و اهدای بورس تحصیلی هم صدق می کند. سوگیری های ناآشکار ضد استخدام، پیشرفت و به رسمیت شناختن کار زنان هم دیده می شود. بعنوان مثال خانمهایی که به دنبال شغل دانشگاهی هستند، بیشتر بر مبنای اطلاعات شخصی و ظاهرشان مورد بررسی و قضاوت قرار می گیرند. سوگیری ناآشکار می تواند بر توانایی زنان در انتشار یافته های تحقیقات و به رسمیت شناختن کار انها هم تأثیر گذارد. مردان ۵۶ درصد بیشتر از زنان به مقالات خود استناد می‎کنند. همانند “اثر ماتیلدا” شکاف جنسیتی در تشخیص، برنده جایزه و استناد هم وجود دارد. اثر ماتیلدا یک سوگیری است که طی آن به جای تقدیر و قدردانی از دانشمندان زن برای دستاوردهایشان، کارهایشان به همکاران مردی که با آنها کار کرده ‏اند، نسبت داده شده و از آنها قدردانی می شود. افراد کمتر به تحقیقات زنان استناد می کنند و ایده های آنها بیشتر به مردان نسبت داده می شود. حتی زمان مراحل بازنگری تحقیقاتی که زنان به تنهایی آنها را انجام داده اند دو برابر زمان بازنگری تحقیقات مردان طول می کشد. حضور زنان در سمت هایی مانند ویراستاری مجلات، محققان ارشد و نویسندگان اصلی یک مطالعه هم کمرنگ تر است.
حتی وقتی که یک زن بعنوان یک دانشمند درجه یک شناخته می شود، تعصبات ناآشکار حتی بر احتمال این که از او بعنوان سخنران اصلی یا میهمان دعوت شود تا یافته های تحقیق خویش را به اشتراک بگذارد هم تأثیر می گذارد که این مورد علاوه بر کمتر شناخته شدن، احتمال کاندید شدن او برای دریافت جوایز را هم کاهش می‎دهد. همینطور برای زنان دانشمند و کشفی که آنها انجام داده اند احترام و ارزش چندانی قائل نمی شوند حتی مطالعات نشان می دهد وقتی افراد در مورد دانشمندان و متخصصان مرد صحبت می کنند، بیشتر از نام خانوادگی آنها استفاده می نمایند اما درباره زنان این مورد برعکس است و بیشتر با نام کوچک از آنها یاد می کنند. اما شاید برایتان سوال شود که چرا این مورد اهمیت دارد؟
پاسخ سوال این است که آزمایشات نشان داده است افرادی که دیگران آنها را با نام خانوادگی شان صدا می زنند بیشتر شناخته شده و مشهور به نظر می رسند. حتی نتایج یک تحقیق نشان داد هنگامی که افراد دانشمندان را با نام خانوادگی آنها صدا می زنند این مورد سبب می شود تا مردم ۱۴ درصد بیشتر آنها را مستحق دریافت جایزه ملی بنیاد علوم بدانند. گرچه مردان بیشترین برندگان جوایز علمی در طول تاریخ بوده اند اما خبر خوب این است که بازهم تحقیقات اخیر نشان داده است در حوزه پزشکی، زنان در کسب جوایز پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته اند. باآنکه به صورت متوسط ​​این جوایز معمولاً از اعتبار پایینی برخوردار بوده و ارزش مالی کمتری هم داشته اند.
با این وجود امیدواریم طی سالهای آینده شاهد پیشرفت و موفقیت تعداد بیشتری از زنان دانشمند در تمام حوزه‎ها باشیم.

منبع: نیوزتل